Bài thơ Tức cảnh Pác Bó Tác giả Hồ Chí Minh

Tức cảnh Pác Bó đã cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng nhiều khó khăn, gian khổ. Tác phẩm được tìm hiểu trong chương trình học tập môn Ngữ văn lớp 8. 

Hôm nay, Thanhtra.edu.vn xin giới thiệu về tác giả Hồ Chí Minh và bài thơ Tức cảnh Pác Bó. Các bạn học sinh có thể tham khảo để nắm rõ hơn về tác phẩm này. 

Tức cảnh Pác Bó

Sáng ra bờ suối tối vào hang
Cháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàng.
Bàn đá chông chênh dịch sử Đảng
Cuộc đời cách mạng thật là sang.

I. Đôi nét về tác giả Hồ Chí Minh

1. Vài nét về tiểu sử

– Hồ Chí Minh (19.5.1890 – 2.9.1969) là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng Việt Nam.

– Hồ Chí Minh có tên khai sinh là Nguyễn Sinh Cung. Quê ở làng Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An.

– Gia đình: Thân phụ là cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc – một nhà Nho yêu nước có tư tưởng tiến bộ có ảnh hưởng lớn đến tư tưởng của Người. Thân mẫu của Người là bà Hoàng Thị Loan.

– Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Người đã sử dụng nhiều tên gọi khác nhau: Nguyễn Tất Thành, Văn Ba, Nguyễn Ái Quốc… Tên gọi “Hồ Chí Minh” được sử dụng lần đầu tiên trong hoàn cảnh: Ngày 13 tháng 8 năm 1942, khi Trung Quốc với danh nghĩa đại diện của cả Việt Minh và Hội Quốc tế Phản Xâm lược Việt Nam để tranh thủ sự ủng hộ của Trung Hoa Dân Quốc.

– Không chỉ là một nhà hoạt động cách mạng lỗi lạc, Hồ Chí Minh còn được biết đến với tư cách là một nhà văn nhà thơ lớn.

– Hồ Chí Minh được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thể giới.

2. Sự nghiệp văn học

a. Quan điểm sáng tác

– Hồ Chí Minh coi văn học là vũ khí chiến đấu lợi hại phụng sự cho sự nghiệp cách mạng. Nhà văn cũng phải có tinh thần xung phong như chiến sĩ ngoài mặt trận.

– Bác luôn chú trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học.

– Khi cầm bút, Hồ Chí Minh bao giờ cũng xuất phát từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức của tác phẩm. Người luôn tự đặt câu hỏi:

• Viết cho ai? (Đối tượng)
• Viết để làm gì? (Mục đích)
• Viết cái gì? (Nội dung)
• Viết thế nào? (Hình thức)

b. Di sản văn học

– Văn chính luận

• Từ những thập niên đầu thế kỉ XX, các bài văn chính luận mang bút danh Nguyễn Ái Quốc viết bằng tiếng Pháp đăng trên các tờ báo: Người cùng khổ, Nhân đạo, Đời sống thợ thuyền… thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ.
• Một số văn bản như Tuyên ngôn Độc lập, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến… được viết trong giờ phút lịch sử của dân tộc.

– Truyện và kí hiện đại

• Một số truyện kí viết bằng tiếng Pháp: Pa-ri (1922), Lời than vãn của bà Trưng Trắc (1922), Vi hành (1923)…
• Những tác phẩm này đều nhằm tố cáo tội ác dã mạn, bản chất xảo trá của bọn thực dân phong kiến và tay sai…

– Thơ ca

• Tên tuổi của nhà thơ Hồ Chí Minh gắn với tập Ngục trung nhật kí (Nhật kí trong tù).
• Ngoài ra, Người còn một số chùm thơ viết ở Việt Bắc (1941 – 1945): Tức cảnh Pác Bó, Thướng sơn, Đối nguyệt…

c. Phong cách nghệ thuật

– Văn chính luận: ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng thuyết phục, giàu tính luận chiến, kết hợp nhuần nhuyễn mạch luận lí với mạch cảm xúc, giọng điệu uyển chuyển.

– Truyện và kí hiện đại, giàu tính chiến đấu, nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thúy, sâu cay.

– Thơ ca: Thơ tuyên truyền cách mạng mộc mạc, giản dị, dễ nhớ, dễ thuộc; Thơ nghệ thuật kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển với yếu tố hiện đại, cô đọng, súc tích.

=> Trong văn chính luận, truyện, kí hay thơ ca, phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh hết sức phong phú, đa dạng mà thống nhất.

II. Giới thiệu về bài thơ Tức cảnh Pác Bó

1. Hoàn cảnh sáng tác

– Tháng 2/1941, Bác Hồ trở về Việt Nam sau 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước.

– Người đã ở tại chiến khu Việt Bắc để trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam.

– Trong hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn nơi núi rừng Việt Bắc nhưng Bác vẫn giữ được tinh thần lạc quan.

– Và bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” đã được sáng tác trong thời gian này.

2. Thể thơ

• Thất ngôn tứ tuyệt
• Hình ảnh bình dị, gần gũi
• Giọng thơ vui vẻ, tràn đầy lạc quan yêu đời

3. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Ba câu đầu: Cuộc sống hàng ngày của Bác tại chiến khu Việt Bắc.
• Phần 2. Câu cuối: Cảm nghĩ của Bác về cuộc sống cách mạng tại chiến khu Việt Bắc.

4. Nội dung

Bài thơ cho thấy tinh thần lạc quan, phong thái ung dung của Bác Hồ trong cuộc sống cách mạng nhiều khó khăn, gian khổ.

5. Nghệ thuật

Thể thơ tứ tuyệt bình dị pha giọng vui đùa, ngôn ngữ dễ hiểu…

III. Dàn ý phân tích bài thơ Tức cảnh Pác Bó

(1) Mở bài

Giới thiệu khái quát về tác giả Hồ Chí Minh, bài thơ Tức cảnh Pác Bó.

(2) Thân bài

a. Cuộc sống hằng ngày của Bác tại chiến khu

– Hoàn cảnh sống:

• “suối” và “hang” là địa điểm sinh hoạt, làm việc chính của Bác, đây đều là những nơi hoang dã ẩn chứa nhiều nguy hiểm, khó khăn.
• “cháo ngô với rau măng” là thức ăn hằng ngày thật đơn giản, có sẵn trong rừng.
• “vẫn sẵn sàng” không chỉ nói về sự sẵn có của thức ăn, mà dường còn là tâm thế luôn sẵn sàng đương đầu với thử thách, khó khăn của người chiến sĩ cách mạng.

– Điều kiện làm việc: “bàn đá chông chênh” cho thấy Bác đã làm những công việc vô cùng quan trọng “dịch sử Đảng” có liên quan đến sự nghiệp cách mạng của đất nước.

=> Hoàn cảnh sáng khó khăn, thiếu thốn và nhiều nguy hiểm.

b. Cảm nghĩ của Bác về cuộc sống cách mạng tại chiến khu Việt Bắc

“Cuộc đời cách mạng thật là sang”: Cái sang không phải là sang trọng về vật chất, mà cái sang ấy là về tinh thần. Bác cảm thấy sung sướng khi được sống hòa mình với thiên nhiên, được cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ Tức cảnh Pác Bó.